Тэма: Жывёлы лесу
Мэта: стварыць умовы для пашырэння, паглыблення і сістэматызацыі ведаў вучняў пра жывёл лесу.
Задачы: актуалізаваць вопыт, звязыны з ведамі пра лес, яго жыхароў; садзейнічаць развіццю цікавасці да вывучэння прыроды, умення працаваць самастойна з рознымі крыніцамі інфармацыі, творчых здольнасцей дзяцей; стварэнне ўмовы для фарміравання ў малодшых школьнікаў гуманнага стаўлення да ўсіх жывёл.
Тып урока:камбінаваны
Форма правядзення: урок -падарожжа
Абсталяванне: падручнік “Чалавек і свет”, В.М.Удавічэнка, Т.А.Кавальчук, 3 кл, 2012 г; карткі для самастйнай і індывід. работы; малюнкі з выявамі насельнікаў лесу; рэпрадукцыя карціны І.І.Шамякіна “Раніца ў сасновым лесе”; малюнак лесавічка; дрэва з рознакаляровымі лісточкамі для правядзення рэфлексіі; прэзентацыя да ўрока.
Ход урока
Сл. 1. 1. Арганізацыйны момант.Псіхалагічны настрой
- Дзеці , праверце калі ласка, ці ўсё ў вас падрыхтавана да ўроку? Пачаць сённяшні ўрок мне хочацца са слоў В. Біянкі:
Увесь агромністы свет вакол мяне, нада мною і пада мной поўны нязведаных таямніц. І я буду яго адкрываць усе жыццё, таму што гэта самы цікавы і самы займальны занятак у свеце.
В.Біянкі
- Няхай гэтыя словы будуць дэвізам нашага ўрока.
- Каб сённяшні ўрок у нас атрымаўся паспяховым, давайце паспрабуем скласці формулу поспеху.
- Што нам неабходна для таго, каб дабіцца поспеху на ўроку?
( выказванні дзяцей)
Поспех = веды + увага + цярпенне + супрацоўніцтва
- Я жадаю вам быць уважлівымі, цярплівымі, атрымаць новыя веды.
2. Увядзенне ў тэму ўрока
- Я прапаную вам пакінуць клас і адправіцца на прагулку.
- Пойдзем? А куды, вы здагадайцеся самі. Разгадайце загадку.
Увесну весяліць,
летам халадзіць,
восенню памірае,
вясной ажывае. (Лес.)
- Ці патрэбен чалавеку лес? Для чаго?
Сл.2 Праблема ўрока. Чаму мы з лесам сябруем? Навошта ён людзям патрэбен?
- Усё сказанае вамі верна. Сёння мы з вамі абагулім нашы веды і даведаемся аб тым, чаго вы яшчэ не ведаеце.
- А зараз збярыце з літар слова і вы даведаецеся, хто нас павядзе на прагулку.
Сл.3 КОЧІВАСЕЛ (лесавічок)
Сл. 4 Першая паляна “Экалагічны святлафор”
- Перад тым як вас пусціць у лес, Лесавічок жадае праверыць, ці ведаеце вы правілы паводзін у лесе. (Адказы вучняў)
- Лесавічок рады вас вітаць у сваім “Лясным царстве”
3. Праверка дамашняга задання
Сл. 5 Другая паляна “Зялёны сябар”
Вусная франтальная работа
- Якія лясы сустракаюцца на тэрыторыі Беларусі?
- Якія з іх займаюць самую вялікую плошчу?
- Назавіце расліны, якія ўтвараюць верхні ярус.
- Назавіце расліны, адлюстраваныя на малюнках (малюнкі дрэў размешчаны ў прэзентацыі) Сл. 6
- Якія расліны ўтвараюць другі ярус?
- Якія расліны ўтвараюць самы ніжні ярус у лесе?
Віктарына для цікаўных
- Чаму дровы, нарыхтаваныя зімой, гараць лепей? (Дрэва зімой спіць і не ўсмоктвае вільгаць)
- Якое дрэва называюць “запалкавай каралеўнай”? (Асіну)
- Якое дрэва дае салодкі духмяны сок? (Бяроза)
Работа з карткамі
Картка 1
Падзялі расліны на 2 групы:
Ядловец, дуб, сасна, бяроза, клён, асіна, елка.
Ліставыя………………………………………………
Хвойныя………………………………………………..
Картка 2
Закончы сказы.
- Лес- гэта прыроднае згуртаванне, дзе галоўная роля належыць ……..
- Першы ярус утвараюць - ………………
- Другі ярус утвараюць - …………………
- Трэці ярус утвараюць- …………………..
4. Новы матэрыял
Сл. 7 Трэцяя паляна “Птушынае царства”
Самастойна прачытаць інфармацыю ў падручніку с. 59-60
Гульня “Загадаю - адгадай”
- А зараз праверым, наколькі уважлівымі вы былі. Я зачытваю “Рэкламу некаторых птушак”; а вам патрэбна вызначыць, да якой птушкі яна адносіцца.
- Умелы дрэвалаз; дзіўны музыкант-бубнач, красун, уладальнік яркага і прыгожага апярэння, моцнай дзюбы – выдатнай прылады, каб дзяўбці драўніну; доктар і сейбіт лесу, кватэрадацель многім казуркаедным птушкам. (Дзяцел) Сл.8
- Амаль адзіная «з'ядальніца» валасатых гусеніц, абаронца лесу, майстар пераймання, нават маскуецца пад каршака. (Зязюля) Сл.9
- Нястомныя, пражэрлівыя лепшыя абаронцы лесу, саду, парка; уладальнікі прыгожага цёмна-зелянявага «плашча», жоўтай «манішкі», элегантнага чорнага «гальштука»; выдатныя акрабаты і гімнасты. (Сініцы) Сл.10
- Сейбіты лясных раслін, пажыральнікі шкодных казурак, выдатныя і спрытныя дрэвалазы, акрабаты, здольныя перасоўвацца па ствале дрэва ўніз галовай. (Попаўзень) Сл. 11
- Зіркатыя першакласныя паляўнічыя, сапраўдная навальніца мышаватых грызуноў; выдатныя нягучныя летуны; уладальніцы віртуозна крутнай галавы, здольнай паварочвацца амаль вакол тулава. (Совы) Сл.12
Цікавыя звесткі пра птушак
Сава — адзіная птушка, у якой вочы размешчаны на "твары", а не па баках галавы. Галава лёгка паварочваецца ў розныя бакі, і птушка можа нават глядзець назад. Сава добра бачыць і днём, і ноччу: яна можа разглядзець прадмет пры святле свечкі, пастаўлены на адлегласці 340 м. Але ў поўнай цемры нават совы нічога не бачаць. У гэтым выпадку ім дапамагае вельмі тонкі слых, які ў 50 разоў вастрэй, чым у чалавека. Узлезшы на вярхушку самага высокага дрэва, сава можа пачуць шоргат мышы, пробегающей больш чым за 100 м. А слабы піск мышы яна чуе нават праз пласт снегу ў 50 гл, хоць снег заглушае гукі. У сов ёсць цікавая асаблівасць: здабычу яны праглынаюць цалкам. Пугач, напрыклад, можа праглынуць нават вожыка разам з калючкамі.
- Ідзем далей. На наступнай паляне нас таксама чакаюць цікавыя сустрэчы.
Сл.13 Чацвёртая паляна “Лясныя звяры”
— Як вы думаеце, чаму кажуць, што ў лесе існуюць добрыя ўмовы для жыцця жывёл?
— Зверце свае развагі з тэкстам падручніка. (с. 59) (прачытаць услых)
- Я прапаную ўспомніць лясных звяроў з дапамогай загадак:
Сл.14-15
3 грывай, а не конь,
З рагамі, а не бык,
З барадой, а не казёл.
Гучна-гучна зароў
Цар пушчанскіх звяроў. (зубр.)
Гальчастыя рогі,
Хуткія ногі,
Колер поўсці — залаты.
Хто я, ці ведаеш ты? (алень.)
Адгадайце, хто такі
На нагах гусіных
Сярод быстрае ракі
Збудаваў плаціну. (бабёр.)
У ваду нырае смела,
Хатку ён будуе ўмела,
Пад вадой і на вадзе
Будаўніцтва ён вядзе. (бабёр.)
Ён прысмакаў з'еў нямала,
А калі харчоў не стала,
Лапу смокчучы, заснуў,
Ледзьве не праспаў вясну. (мядзведзь.)
У рыжай разбойніцы
Хвост, як мятла.
Ад кары ўцякла –
Сляды замяла. (ліса.)
3 ялінкі на ялінку,
З галінкі на галінку
Скача агеньчык жывы...
Хто гэта? Знаеце вы? (вавёрка.)
Мышак ловіць, ды не коцік ён,
I лісты носіць, ды не паштальён.
Каб лісе не трапіць на зубок,
У калючы скруціцца клубок. (вожык.)
- Што вы ўжо ведаеце пра жывёл лесу?
- Якая жывёла, калі вораг схопіць яе за хвост, лёгка адкідае канец хваста? ( Яшчарка –паўзуны ) Але хвост – кладоўка пажыўных рэчываў. У раннім узросце ён не змяшчае вялікіх запасаў і лёгка аднаўляецца. У дарослым узросце страта хваста мае негатыўныя наступствы.Па-першае, пазванкі ў новым хвасце не аднаўляюцца і хвост ужо нельга будзе адкінуць пры небяспецы. Па-другое, аднаўленне хваста патрабуе вялікіх жыццёвых сіл. Па-трэцяе, хвост прызначаны не толькі для таго, каб яго адкідваць, ён сродак перамяшчэння. Сл.16
- Гэта жывёла самы магутны асілак.Яна можа цягнуць груз у 50 разоў большы за сябе? (Мурашка – насякомыя) Сл.17
- Ростам з сабачку, мае чорна-белую поўсць, ногі кароткія, кіпцюры доўгія, жыве ў нары. есць карэнне, жаб, слізнякоў. Занесены ў Чырвону кнігу Рэспублікі Беларусь.(Барсук – звер) Сл.18
- Гэта вельмі прыгожая жывёла.Цела пакрыта пер'ем чорнага колеру, бровы чырвоныя,на крылах быццам люстэркі блішчаць. Зімой начуе закапаўшыся ў снег. (Цецярук – птушка) Сл.19
- Якія групы жывёл можна сустрэць у лесе ?
Прыём «Чатыры вуглы»
( у чатырох вуглах змешчаны назвы: драпежнікі, раслінаедныя, усёедныя,насякомаедныя)
Фізкультмінутка Сл.20
Есть в лесу три полочки: (Хлопаем в ладоши.)
Ели- ёлки- ёлочки. (Руки вверх, в стороны, вниз.)
Лежат на елях небеса, (Руки вверх.)
На ёлках – птичьи голоса, (Руки в стороны.)
Внизу на ёлочках – роса. (Руки вниз.)
Мы шли-шли, на ели зеленой шишки нашли.
(Шаг на месте, затем руки вверх, потянулись.)
Мы шли-шли, на дубе жёлуди нашли.
(Шаг на месте, затем руки вверх, потянулись.)
Мы шли-шли, чернику-ягоду нашли.
(Шаг на месте, затем присели, руками будто собираем ягоды, встали.)
Мы шли-шли, землянику здесь нашли.
(Шаг на месте, затем присели, руками будто собираем ягоды, встали.)
- Разгледзьце ілюстрацыю знакамітага рускага мастака І.І. Шышкіна “Раніца ў сасновым лесе” і знайдзіце памылку, якую дапусціў мастак. (Адлюстравана тры медзведзяняці, а можа нараджаца 1-2) Сл.21
Паляна “Сяброўская” Сл 22
Падчас падарожжа па гэтай паляне мы пазнаёмімся з узаемасувязямі паміж раслінамі і жывёламі, даведаемся як яны сябруюць.
На дошцы з'яўляецца схема:
Ежа, сховішча
Расліны ……………………………………..…………………. Жывёлы
Распаўсюджванне насення, ахова ад шкоднікаў
- Растлумачце дадзеную схему.
- Лес цяжка ўявіць без жывёл, о якіх можна сказаць наступнае: Санітары лесу, пашыраннікі раслін; нястомныя вусатыя шасціногія будаўнікі і працавікі, асілкі, клапатлівыя нянькі, адважныя і самаадданыя салдаты, дзіўныя выведнікі; крыніцы незвычайных ваннаў для некаторых птушак і гаючага яду для чалавека, ежа для некаторых жывёл і нават вешчуны надвор'я.
— Аб кім ідзе гаворка? (Мурашкі)
Работа ў групах
Заданне: складзі харчовыя ланцугі.
1 група: дзяцел, бяроза, насякомыя-шкоднікі лесу.
2 група: асіна, рысь, лось. Сл.23
Паляна “Навуковая” Сл.24
Гульня “Закончы сказ”
Прачытаць інфармацыю на с. 64-65 Сл.25
дом для раслін і жывёл
фабрыка кіслароду, чыстага паветра
радасць адкрыццяў
абаронца глебы, лясных рэчак і ручайкоў
Лес – гэта …. дом для грыбоў, арэхаў, ягад, лекавых траў
будаўнічы матэрыял
крыніца паперы
месца адпачынку
5 Замацаванне
Самастойная работа
- У вас на сталах ляжаць лісты з апавяданнем на экалагічную тэму “Прагулка ў лес”. Прачытайце ўважліва апавяданне і падкрэсліце алоўкам памылкі.
Прагулка ў лес
Мы ідзём восенню па лесе і бачым, як пад дрэвамі цвітуць пралескі, а на дрэвах вісяць ягады журавін. Раптам выскачыў белы заяц і пусціўся бегчы праз поле да ракі, пры гэтым спужаў жаваранка, які падняўся высока ў неба і заспяваў песню, а зайчык прыгнуў у ваду, нырнуў у свой домік, забраўся ў цёплую пасцельку і заснуў на цэлую зіму. Цуды ці нешта не так?
6. Вынік урока
-Дзе мы пабывалі ў час прагулкі?
- Пра якіх насельнікаў лесу гаварылі?
7 Рэфлексія
- Цяпер давайце пасадзім дрэва і ўпрыгожым яго. Жоўтыя лісточкі прымацуе той, хто не даведаўся нічога новага, зялёныя – каму ўрок спадабаўся і было шмат цікавага, чырвоныя- хто хоча яшчэ больш даведацца пра лес і яго жыхарах.
8. Дамашняе заданне Сл.26
С. 59-64, адказаць на пытанні; знайсці цікавыя звесткі пра жыхароў лесу; с. 32, № 44
Сл.27
Падрыхтавала:
настаўнік пачатковых класаў
АРЦІМЕНЯ С.М.
I кваліфікацыйная катэгорыя
